Oyuncağın çocuk gelişimindeki önemi ve doğru oyuncak seçimi ile ilgili sorularımızı Uzman Psikolog Çağla Tuğba Dortluoğlu cevapladı.
Çocukların psikolojik gelişiminde oyuncağın rolü nedir?
Oyunun, çocuğun gelişimi üzerindeki etkileri ne kadar önemliyse, aynı şekilde oyun materyalleri de çok önemlidir. Oyuncaklar, çocuğun seçme, değerlendirme duygusunu ve yaratıcılığını geliştirirken aynı zamanda da kendi kendine karar verebilme ve belirli alanlarda beceriler kazanmasına da olanaklar hazırlamaktadır. Bu durumda bizler oyuncakları, “gelişim basamakları boyunca çocuğun hareketlerine düzen getiren zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerinde yardımcı olan hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren tüm oyun malzemeleridir” şeklinde tanımlayabiliriz.
Aileler çocuklarına oyuncak seçerken nelere dikkat etmelidir?
• Seçilecek oyuncak çocuğun yaşına, ilgisine, becerisine, gelişim düzeyine ve yeteneklerine uygun olmalıdır. Büyüklerin hoşuna giden oyuncaklar her zaman çocukların hoşuna gitmeyebilir.
• Oyuncak, çocukta merak uyandırmalı, çevresini tanımasına yardımcı olmalıdır. Bu sebeple eski saatler, karton kutular, tornavida, çekiç ve çiviler çocuk için ilginç birer oyuncak oluşturabilir.
• Oyuncaklar çok karmaşık olmayıp, çocuğun tek başına kullanabileceği özellikte olmalıdır. Oyuncak satın alınırken cinsiyet ayrımı yapılmalıdır.
• Oyuncaklar, beceriyi artıracak özellikte olmalı, bu nedenle basitten karmaşığa doğru tercih edilmelidir.
• Oyuncaklar dayanıklı olmalıdır.
• Çok fazla oyuncak almak yerine, gerekli durumlarda eski oyuncakları tamamlayacak parçalar satın alınmalıdır.
• Oyuncağın çok yönlü olmasına dikkat edilmelidir. Bu amaçla kasları çalıştıran, girişimciliği, hayal gücünü artıran, problem çözmeyi ve yaratıcılığı yönlendiren oyuncaklar tercih edilmelidir.
• Çocuğun yaşına uygun olmayan oyuncaklar alınmamalıdır. Çünkü çok basit oyuncaklar sıkılmasına, karmaşık oyuncaklar ise kendine güvenini yitirmesine neden olabilir.
• Çocuğun ihtiyaçlarına cevap vermeyen, fazla gösterişli ve pahalı oyuncaklar alınmamalıdır. Bu tür oyuncaklar çocuğun yaratıcılığını kısıtlayabileceği gibi bozulduğunda da etkisini kaybedebilir.
• Çocuğun kendi kendine oynayabileceği oyun malzemelerinin yanı sıra yaşıtlarıyla oynayabileceği oyuncaklar da sağlanmalıdır.
• Çok sayıda oyuncak yerine çocuğu uzun süre mutlu edebilecek oyuncaklar alınmalıdır.
• Alışverişe çıkılmadan önce hangi oyuncağın alınacağına karar verilmelidir.
Bayram, yılbaşı gibi günlerde çocuklara hediye olarak oyuncak alınmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Çocuk için önemli ve özel günlerde alınabilecek en güzel hediye tabii ki oyuncaktır. Ancak bu konuda hediye alacak kişilerin anne-baba ile konuşması gerekir. Evde var olan bir oyuncaktan birkaç adet farklı türde alınması çocuk için yarardan çok zarar sağlar. Çok fazla oyuncağı olan çocuk için her oyuncak aynıdır, değersizleşir. Bu durumda ailelerden en sık duyduğumuz cümle “hiç değer bilmiyor, 2 gün oynayıp atıyor”. Çünkü çocuk biliyor ki; kırılırsa yeniden alınacak. Çocuk için oyuncak değerlidir. Fakat beklemeyi, sabretmeyi öğrenerek elde ettiği oyuncak daha değerlidir.
Çocuğu bir şey yapmaya oyuncak ile motive etmek doğru mudur?
Çocuklarda davranış değiştirmede ödülü kullanırız. Bu ödülü çocuk belirler ve çoğunlukla da oyuncak olur. Motive etmek için kullanılabilir ancak tehdit etmek için değil. Örneğin sözümü dinlemezsen sana bu oyuncağı almam. Ayrıca son dönemde aileler o kadar çok oyuncak alıyor ki çocuklarına; çocuk zaten fazlasıyla sahip olduğu bir şey için motive olmuyor.
Oyuncaksız büyüyen bir çocuk psikolojik açıdan sorun yaşar mı?
Çocuk için oyuncak bir araçtır. Temeldeki ihtiyacı oyun oynamaktır. O yüzden oyuncağa ihtiyacı olmaz, önüne gelen her şeyi oyuncak yapabilir çocuk. Bir sopayı at yapabilir, bir tencereyi davul yapabilir, bir taşı araba yapabilir. O yüzden oyuncaksız değil ama oyun oynayamadan büyüyen çocuk psikolojik sorunla ileride karşılaşabilir.
