Zihinsel engelli Çocuk Kimdir? Gelişim süreci içerisinde genel zihinsel işlemlerde önemli derecede normal altı olan, bunun yanında uyumsal davranışlarda yetersizlik gösteren çocuklardır.

Zihinsel Engelli Çocukların Özellikleri:

Ø  Geç ve güç öğrenirler

Ø  Dikkatleri dağınık ve kısadır.

Ø  Kısa süreli bellekteki bilgileri uzun süreli belleğe aktarmada problemleri vardır.

Ø  Akademik başarı normallerden geridir. Başarısızlık okumada, okuduğunu anlamada görülmektedir.

Ø  Kişilik ve sosyal özelliklerde sıklıkla tipik problemler gösterirler.

Ø  Dil ve konuşma bozuklukları görülür.

Ø  İş ediniminde ve edindikleri işi sürdürmede problemleri vardır.

Kaynaştırma: Özel eğitim gerektiren bireylerin, yetersizliği olmayan akranları ile birlikte eğitim ve öğretimlerini resmi ve özel; okul öncesi, ilköğretim, orta öğretim ve yaygın eğitim kurumlarında sürdürmeleri esasına dayanan, destek eğitim hizmetlerinin sağlandığı özel eğitim uygulamalarıdır.

2006/ 2585 Sayılı Özel eğitim Hizmetleri yönetmeliğinin 23. maddesi gereğince kaynaştırma yoluyla eğitim; Özel Eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimlerini, destek eğitim hizmetleri de sağlanarak yetersizliği olmayan akranlarıyla birlikte resmi ve özel, okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yaygın eğitim kurumlarında sürdürmesi esasına dayanan özel eğitim uygulamalarıdır. Bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal özellikleri yönünden yaşıtlarından farklı gelişim özellikleri gösteren; ancak eğitim-öğretimine tam zamanlı veya yarı zamanlı olarak akranlarıyla birlikte devam eden öğrencilere verilen eğitimdir.

Kaynaştırma, engelli öğrencinin sadece genel eğitim ortamına yerleştirilmesini içeren bir süreç değil; beraberinde destek hizmetleri, uygun plânlamaları ve çeşitli düzenlemeleri gerektiren teknik bir uygulamadır. Bu uygulamanın amacı, engelli çocuklarla normal zeka seviyesinde olan yaşıtlarını eğitsel ve sosyal yönden bütünleştirebilmektir.

Kaynaştırma uygulamaları; özel gereksinimi olan bir öğrencinin, en az kısıtlayıcı ortamda eğitim hizmetlerinden yararlanabilmesi, diğer bir deyişle; eğitim gereksinimlerinin en iyi şekilde karşılanacağı ve normal yaşıtlarıyla olabildiğince fazla bir arada bulunacağı eğitim ortamına yerleştirilmesi esasına dayanmaktadır.

Kaynaştırmanın ilkeleri:

      Okul müdürlükleri, öğretmenler ve diğer okul çalışanlarının öğrenciyi kabul etmeleri,

      Sınıf öğretmeninin olumlu tutumları,

      Sınıfların tüm öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde olması,

      Tüm öğrencilerin birlikte oynama, öğrenme, eğitimsel ve sosyal etkinliklere katılma fırsatlarının olması,

      Kaynaştırma sınıfındaki diğer öğrencilerin özel gereksinimli öğrenciler hakkında bilgilendirilmesi,

      Özel gereksinimli öğrenciye ve öğretmene gereksinimlerine yönelik destekleyici özel eğitim hizmetlerinin sunulması,

      Sınıftaki tüm öğrenci velileri ile iş birliği sağlanmalı.

Kaynaştırma Eğitiminde Sınıf İçi Düzenlemeler:

•   Kaynaştırma eğitimine alınan çocuk sınıfta ön sırada oturtulmalı.
•   Sınıf içinde öğrencinin dikkatini dağıtacak uyarıcılar bulundurulmamalı.
•   Sınıf içinde öğrenciye seviyesine uygun sorular yöneltilmeli.
•   Sınıf içinde öğrenci için gerekli materyaller bulundurulmalı.
•   Öğretmen sınıf içinde öğrenciyle göz temasını kesmemeli.
•   Eğitim amacıyla öğrencilerle birlikte hazırlanan etkinlikler sınıf içinde çocukların kolaylıkla ulaşabileceği yere konulmalı.

Kaynaştırmanın Başarılı Olabilmesi İçin Öğretmenlerle Gerçekleştirilebilecek Etkinlikler;

* Öğretmenlerle düzenli toplantılar düzenlemek

* Öğretmenlere yalnız olmadıklarını belirtmek

* Öğretmenlere ihtiyaç olduğunu belirtmek

* Özel eğitim destek hizmetlerinin yapılabilirliğini sağlamak

* Özür türleri ve özellikleri konusunda bilgi vermek

* Davranış ve sınıf kontrolü konusunda bilgi vermek

KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİNDE KARŞILAŞILAN ENGELLER

Olumsuz Öğretmen Tutumları: Olumsuz öğretmen tutumları, kaynaştırmanın en önemli engellerinden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Kaynaştırmaya ilişkin olumsuz görüşlere sahip olan öğretmenler, bu sistemin engelli olmayan çocukların gelişimini olumsuz olarak etkileyeceğini ve özel gereksinimli öğrencilerin akademik ve sosyal yönden yararlanamayacaklarını ifade etmişlerdir. Öğretmenlerin özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırılmasına ilişkin olumsuz tutumları, destek eğitim hizmetlerinin yetersizliğinden, sınıftaki öğrenci sayısının fazla oluşundan, özel gereksinimli öğrencilerle yetersiz ve olumsuz deneyimlerden ve özel gereksinimli öğrencilerin davranışlarını yönlendirme, uygun öğretim programını hazırlama ve uygulama konularında yeterli donanıma sahip olmamadan kaynaklanmaktadır.

Bu konuda yapılan kapsamlı bir araştırmada, öğretmenlerin büyük bir çoğunluğunun kaynaştırma düşüncesini benimsemekle birlikte, sınıflarında özel gereksinimli bir öğrencinin bulunmasına karşı isteksiz oldukları bulunmuştur. Araştırmada öğretmenlerin çoğunluğu, engelli öğrencilerin sınıfı rahatsız edeceklerini ve daha fazla ilgiye gereksinim duyacaklarını belirtmişlerdir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin bir kısmı yeterli zaman, eğitim, araç gereç ve personel desteği olduğunda kaynaştırmanın başarıyla uygulanacağını ifade etmişlerdir. Ayrıca öğretmenler hafif ve orta derecede engelli bireylerin kaynaştırma için daha uygun olduğunu da dile getirmişlerdir.

Özetle, kaynaştırmaya yönelik olumsuz öğretmen tutumlarıyla uygulamada sıklıkla karşılaşılmaktadır. Bu tutumları olumluya çevirmek için öğretmene gereksinim duyduğu zamanın, eğitimin, personel ve materyal desteğinin sağlanmasına ve sınıftaki öğrenci sayısının daha az tutulmasına gayret edilmelidir. Ancak tüm bunlarla birlikte, öğretmenin öncelikle kendisinin öğrenmeye ve yardım almaya istekli olması gerekmektedir. Özel gereksinimli öğrencilerin eğitim sorumluluğunu üstlenmek istemeyen bir öğretmenin, bu öğrenciler hakkında bilgi toplaması, gerekli durumlarda kaynak kişilere başvurması, her gün sınırlı da olsa zaman ayırmaya çalışması olası görülmemektedir.

Uygun Personel ve Destek Servislerin Olmayışı: Kaynaştırma, özel gereksinimli öğrencinin hiçbir özel eğitim desteği almaksızın doğrudan genel eğitim sınıfına yerleştirilmesi demek değildir. Gerekli durumlarda öğretmene ve/veya özel gereksinimli öğrenciye destek hizmetlerin sağlanmasını gerektirmektedir. Gereksinim duyulan destek hizmetinin sağlanmaması durumunda kaynaştırmadan yarar sağlamak mümkün değildir. Ancak ülkemizde, genel eğitim okullarında sınıf öğretmenine, özel gereksinimli öğrencinin belirlenmesinde, değerlendirilmesinde, gerektiğinde bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlanmasında ve öğretimin planlanmasında ve uygulanmasında yardım edecek destek servisleri bulunmamaktadır. Bu durum kaynaştırma uygulamalarını olumsuz etkilemektedir.

Genel ve Özel Eğitimin Farklı Algılanışı: Temelde genel ve özel eğitim arasında, eğitim programını planlama ve uygulama bakımından büyük farklılıklar olmamasına karşın, genel eğitim okullarında görev alacak pek çok öğretmen, mesleki eğitimleri sırasında, özel eğitime ilişkin yetersiz bir donanımla mezun olmaktadır. Ülkemizde kaynaştırmanın hem yasal düzeyde, hem de uygulamada kabul görmesine karşın, öğretmen yetiştiren programların içerikleri incelendiğinde, özel eğitime ve kaynaştırmaya ilişkin derslerin bulunmadığı dikkati çekmektedir. Bu durum uygulamada sıkıntı yaratmakta ve sınıflarında özel gereksinimli öğrenci bulunana öğretmenlerin bilgi eksiklikleri hizmet içi eğitim programlarıyla giderilmeye çalışılmaktadır. Uygulamada yaşanan bu sıkıntıyı ortadan kaldırmak için tüm öğretmenlerin mesleki eğitimleri sırasında özel gereksinimli bireyler ve bu bireylerin kaynaştırma ortamında eğitilmelerine yönelik kuramsal ve uygulamalı dersler almaları gerekmektedir. Nitekim alanda yapılan araştırmalarda, genel eğitim sınıflarında görev yapan öğretmenler, kendilerini özel gereksinimli öğrenciler için hazırlıksız hissettiklerini ve iş birliği için de çok az zamanlarının olduğunu belirtmişlerdir.

Fiziksel Çevrenin Yetersizliği: özel gereksinimli bireyler sahip oldukları özelliklere göre özel olarak düzenlenmiş çevreye gereksinim duymaktadırlar. Genel eğitim okullarının fiziki yapısı kimi zaman kaynaştırmaya engel oluşturmaktadır. Dik merdivenler, dar koridorlar,  yetersiz ışıklandırma, uygun olmayan tuvaletler, ulaşılması güç kantinler, sesi gereğinden fazla geçiren duvarlar, yankı yapan yüksek tavanlar ve yüksekliği iyi ayarlanmamış yazı tahtaları kaynaştırmanın engelleri olarak karşımıza çıkmaktadır . Okulların fiziki yapısı öğrencilerin gereksinimlerine göre en az yardımla bağımsız hareket etmelerine olanak sağlayacak biçimde tasarlanmalıdır.

Kaynaştırmanın Olumlu Sonuçları:

Özel gereksinimli bir öğrencinin kaynaştırılması söz konusu olduğunda genellikle ilk akla gelen bu durumun özel gereksinimli öğrenciye ne gibi yararlar sağlayacağı ve bu durumdan diğer öğrencilerin nasıl etkileneceği olmaktadır. Oysaki özel gereksinimli öğrencinin genel eğitim sınıfında kaynaştırılmasının yalnızca özel gereksinimli öğrencilere değil, aynı zamanda o sınıfta eğitim gören diğer öğrencilere, bu çocukların eğitiminden sorumlu kişiler olan öğretmenlere, özel gereksinimli çocuğu olan ve olmayan anne babalara olumlu etkileri bulunmaktadır. Şekilde kaynaştırmanın özel gereksinimi olan ve olmayan öğrencilere, bu öğrencilerin anne babalarına ve öğretmenlere olası olumlu etkileri özetlenmektedir.

Kaynaştırmanın Sonuçları

KAYNAK: Gümüşhane Rehberlik ve Araştırma Merkezi                                                                          

Özel Eğitim Hizmetleri Bölümü

Twitter