Kaybın ardından tutulan yas, sağlıklı ve olmasını beklediğimiz bir süreçtir. Kişinin, kayıp ardından dünya ile yeniden bağ ve uyum kurmasını sağlayan, kayıp gerçeğini kabul etmesine zemin hazırlayan, kaybın acısını ve beraberinde getirdiği yoğun karmaşık duyguları yaşamak ve sindirmek için ihtiyaç duyduğu anlamlı bağı sunar.
Yas süreci birçok faktörden etkilenir ;
· Kaybedilen kişinin kim olduğu.jpg)
· Aradaki bağın ve ilişkinin niteliği
· Kaybın şekli, zamanlaması
· Kişinin geçmiş kayıpları ve yaşamdaki kırılma noktaları
· Yaş (Çocuk /ergen ve yaşlılar riske en açık gruptur)
· Cinsiyet
· Kişilik özellikleri
· Sosyal destek sistemi
· Güncel yaşamsal koşullar ve stres unsurları
Tüm bu bilgiler, kişinin daha olumlu bir yaşam döngüsüne uyumu tekrar yakalaması için nerelerde, ne tür destek verileceğine karar vermek için yol haritası işlevi görür. Yas süreci, o acının tamamen sıfırlanması, silinmesi değildir. O acıyla yaşamak, açık yaranın kabuk tutması kabuk düştüğünde ise halen yerinin belli olması gibi tarif edilebilir.
Kişinin hangi boyutta nasıl yas tepkileri verdiğini anlamak için bakabileceğimiz ipuçlarını beş grupa ayırabiliriz;
1. Duygusal Boyuttaki Yas Tepkileri
2. Düşünsel Boyuttaki Yas Tepkileri
3. Fiziksel (Fizyolojik) Boyuttaki Yas Tepkileri
4. Davranışsal Boyuttaki Yas Tepkileri
5. Spritüel Boyuttaki Yas Tepkileri
Duygusal Boyuttaki Tepkiler
Şok, Üzüntü, Keder, Kızgınlık, Suçluluk,Kaygı,Çaresizlik,TükenmişlikHasret, Özlem, Hissizlik, Özgürleşme ve Rahatlama
Düşünsel Boyuttakİ Yas Tepkileri
İnkar, Zihinsel Karmaşa, Yoğun Zihinsel Meşguliyet, Varolduğunu hissetmeye devam etme, Sanrılar, dikkat, konsantrasyon ve hafıza sorunları, işlevsellikte bozulma, karar vermede zorlanma, ölümle ilgili düşünceler
Fiziksel Boyutta Tepkiler
Hava alamama, nefessiz kalma, midede şişlik, ışığa /sese/kalabalığa hassasiyet, fiziksel güçte düşüş
Davranışsal Boyutta Tepkiler
Uyku problemleri, iştah değişimi, varmış ama yokmuş gibi bir varoluş (tepki vermeyen), kayıtsız, aşırı hareketlilik, objelerle aşırı meşguliyet, kaçınma
Spritüel Boyutta Tepkiler
Neden sorgulama, hayata kadere yaratana kızgınlık, yada tam tersi aşırı teslimiyet, tekrar kavuşma inancı, anlam ve misyon arayışı
Bu bilgiler birçok psikolojik sıkıntıyla benzerlik gösterir. Kişinin aileden birini kaybettiğinde bu tüm belirtileri göstermesi toplum ve çevresi tarafından beklenebilen hatta görülmezse endişe edilirken, üniversiteye bambaşka bir şehirde başlayıp, bireyselleşecek bir genç yetişkinde görüldüğünde ‘’Ah ne güzel işte, istediğin oldu, ne diye üzülüyorsun’’ denerek geçiştirebilir… Yada sevgilisinden ayrılan birine ‘’ Aman zaten mutsuzdun, kurtulmuş oldun ‘’ yorumları yapılabilir.
Benim önerim, her yas kimin için veya durum için tutuluyorsa tutulsun saygı hak eder. Kendinize ve çevrenizdekilere duyarlı, eleştirmeden, yalnızca, ne olursa olsun yanlarında olacağınız mesajının verildiği süreçlere alan tanımayı ve tanınmasını dilerim.
Bu konuda yardım almak isterseniz; iletişim bilgilerimizden bize ulaşabilirsiniz.
Uzm. Psk. Merve Otçeken
