Kayıp ve ayrılıklar, günlük yaşamın içinde ve terapi seansları sırasında en sık karşılaştığımız konuların başında gelir. Yaşamın içinde yaptığımız her seçim içinde bir kaybedişi barındırır. Belli başlı bilişsel, duygusal, fizyolojik ve davranışsal tepkiler bulunmakla birlikte, her kayıp yaşantısı parmak izi kadar biricik ve özneldir. Kayıp yaşayan kişiye, onun anlam dünyası ve yaptığı atıfları kavrayarak destek vermek gerekir.
Ayrılık ve kaybın farklı türleri vardır:
· Maddesel kayıplar (Ev kaybı, iflas vb.)
· Yaşamsal rollerdeki değişimlere bağlı ayrılıklar (Yaşa bağlı gelişimsel evrelere bağlı ayrılık ve kayıplar buraya dahil edilir. Ergenlik, yaşlanma gibi)
· İlişkisel, durumsal, mekânsal ayrılıklar( Eş/Sevgiliden ayrılma, taşınma )
· İmgesel ve atıfsal boyuttaki kayıplar
· Travma, hastalık ve ölümle gelen ayrılıklar
Bazen kişi terapiye kayıp yaşantısı farkındalığı ile başlamayabilir, bu durumda verdiği tepkiler iyi okuyarak ve bilgi vererek uygun çalışma zeminine taşımak büyük önem taşır. Ayrılık ve kayıp süreciyle çalışırken; ilk adım halihazırda varolan süreç/koşullar içinde yeni çıkış yolları bulmaya teşvik edip, gerçeklik algısını sağlıklı ve işlevsel hale getirmektir. Terapideki en temel amaç ve yöntem; kişinin yeniden yapılanma sürecinde; sevebilen, gülebilen ve çalışabilir bir birey haline gelmesinde yanında yolculuk etmektir. Bu sebeple özellikle vefat yoluyla ayrılık yaşandığında kişiyi hemen terapi sürecine dahil etmek yerine, deneyimlediği duruma verilen doğal tepkiler olduğu açıklanıp, takibe almak daha uygun olur.
Terapiye başlamak için en uygun zaman diye bir söylem söz konusu olmasa da kişinin günlük yaşam aktivitelerine katılımı, uyumu ve uyku/iştah döngüsüne bakmak uygunluğu hakkında fikir verilebilir.
Kayıp ve ayrılık süreçlerini sekteye uğratabilecek bazı durumlar bulunur. Özellikle biten ilişkiler ardından yas sürecine zaman tanımadan girilen yeni ilişkiler ayrılığın ve kaybın işlemlenmesini zorlaştırır ve yarım bırakır. Bir sonraki ilişkide sağlıklı seçimler yapmasını zorlaştırabilir. Zaman tanıyıp, iyileşme ve toparlama süresini tanımak, daha işlevsel olacaktır.
Yukarıda belirtiği gibi çeşitli kayıp türleri ve onlara uygulanacak yaklaşımlar birbirinden farklılaşmakla birlikte; bu süreçler içinde en belirgin çalışma konuları, kişinin kendini ve dünyayı olumsuz algılayış biçimi, özgüven yaralanmaları, yeterlilik/yetersizlik duyguları dır.
Unutmamak gerekir ki, travma, kayıp ve ayrılık yaşantısından güçlenerek çıkmanın yollarını bulmak, kendinize olan inancınızı tazelemenize vesile olabilir. Anlam verme ihtiyacı, benzerlikleri birleştirmek ve işlevsel yollar bulmak için bireysel terapi almak, size zaman ve alan kazandırabilir.
Uzm. Psk. Merve Otçeken
