Bu yazıda stresi fiziksel, ruhsal, düşünsel ve davranışsal olarak yakından tanımak, onunla olan ilişki ve iletişimimize yeni bir pencere açmak niyetindeyim.
Öncelikle tanımını yaparak başlayalım, bedenin içsel veya dışsal uyanlara otomatik olarak verdiği koruyucu bir tepki düzeneğidir. Böyle bakıldığında aslında stres, yönetmemiz gereken ya da bizi zora sokan bir unsur gibi gelmiyor. Ancak ne oluyor da artık başa çıkamadığımız bir hal alıyor? Bedenin olaylar karşısında çalışma ilkesi ‘’savaş- kaç’’, sürekli çalışan bir hal aldığında, organizma neyden kaçıp, neyle savaş yapacağını ayırt edemeyecek bir hal alır. Sorunlar burada başlar.
Beyinde bulunan limbik sistem aşırı faaliyet haline girer. Bu faaliyeti yavaşlatmak için öncelikle stresli olduğumuzun farkındalığı birinci adımdır.
Stresli Olduğumuzu Nasıl anlarız?
Anlamak zor değil demeyin, bazen düşünsel veya davranışsal anlamda fark etmediğiniz bir durum somatik şikayetler olarak kendini göstermeye çalışabilir.
Stresinin Ruhsal Belirtileri
• Öfkelenmek
• Dikkat ve konsantrasyonda bozulmalar
• Duygu durumda dalgalanmalar
• Kararsızlık
• Tükenmişlik
• Duygusal gerginlik
• Motivasyon kaybı
Stresin Bedensel Belirtileri
• İştah artması veya azalması
• Boğaz ve ağzın kuruması
• Sinirsel tikler
• Terleme
• Tansiyon yükselmesi
• Kalpte çarpıntı
• Sık sık idrara çıkma
• Boyun ve sırt ağrıları
• Sesin titremesi, konuşmakta güçlük
Stresin Düşünsel Belirtileri
• Takıntılı düşünceler
• Olumsuz çağrışımlara duyarlılık
• Kendini olumsuz değerlendirme
• Problemleri, gerçeklik algısında bozulmalar ile deneyimleme
Stresin Davranışsal Belirtileri
• Kaçma, kaçınma
• Yalnız kalma
• Saklanma
• Aşırı hareketlilik
• Etkili olmayan savunma davranışlara yönelim artışı (alkol, sigara, yemek vb)
Stresin hayatlarınızın kontrolünü ele almasını engellemek için; kendini tanımak ve yaşam olayları karşısındaki savunma girişimlerinin işlevselliğini, fark etmesi en etkili yoldur. Bu farkındalığı bazen kişi tek başına yapamayabilir veya daha az hasar ile kısa sürede yapmak isteyebilir, o zaman farkındalık artıcı ve yöntem sunacak bir terapi ekolü ile çalışmak iyi bir seçenek olabilir.
Stresle Dost Olmanın Yolları;
· Stresinizin size hayatınızda yolunda gitmeyen bir şey olduğunu anlatan bir dost gibi sevgiyle karşılayın.
· Geçirmeye çalışmadan, neden orada olduğunu anlamaya çalışın. Şu soruları sormak anlamamızı kolaylaştırır. Burada oluşunun bir anlamı olmalı, ne yaparak sana ve de kendime yardımcı olabilirim?
· Anladıktan sonra; bedensel, ruhsal, düşünce ve davranış belirtilerinizin seviyesi kendiliğinden azalma seyredecektir.
· Ancak yerine yeni bir yaşam planı koymanız gerekir. Düzenli bir uyku, sağlıklı ve yeterli beslenme, fiziksel aktivite bunların başlıca yöntemleri olabilir.
· Zaman yönetimini etkili yapmak, stresle dost olmanın en temel yardımcılarındandır. Yaşam enerjinizi yönlendirmek istediğiniz alanları belirlemek için listeler hazırlayabilirsiniz.
Stresin bize öğrettiği deneyim fırsatlarını görebildiğimiz ve motive edici yönüyle kullanabildiğimiz günler dilerim.
Uzm. Psk. Merve Otçeken
