Kişinin yaptığı hiçbir şeyin yeterince iyi görünmemesi, daha iyi yapmak adına yapılması gerekenleri sürekli erteleme, yapılan her şeyin yüzde yüz olması gerektiği yoksa başarısız olduğuna inanması gibi düşünsel ve eylemsel dışavurumlar, mükemmel olma çabalarını akla getirir.
Mükemmeliyetçilik gerçekçi olmayan, aşırı yüksek beklentiler içeren düşünce ve duygular bütünüdür ve kişiye zarar verir. Mükemmeliyetçi veya eğiliminde olan kişiler; ulaşılması imkansız hedefler belirler. Hedeflerin bu şekilde belirlenmesi kişide büyük bir baskı ve kaygı yaratacağı için üretkenliği ve verimliliği azalır. Hedeflerin imkansızlığı ve baskının artması sonucunda kaçınılmaz olarak başarısızlık gelir.
Önemli bir başarı kazanılan durumlarda bile kişi kendi belirlediği beklentilerinin altında kaldığı için başarısız hisseder. Sürekli başarısız hissetmek, yetersizlik ve suçluluk duyguları yaratır. Bu durum kaygı problemleri ve depresyona da yol açabilir.
Mükemmeliyetçi kişilerin düşünce yapısına yakından bakarsak öne çıkan işlevsel olmayan bilişsel öğeler(çarpıtma);
Başarısızlık=Değersizlik: Mükemmeliyetçi kişiler; genelde amaçlarına ulaşmadaki başarısızlıklarını kişisel değer eksikliğiyle bir tutarlar. Bu nedenle, mükemmel olmadıklarında değersiz olacaklarına inanırlar. Onaylanmama korkusu: Mükemmeliyetçiler, eksikleri nedeniyle kabul görmeyeceklerinden korkarlar. Mükemmel olmaya çalışmak, kendilerini eleştiri, reddedilme ve onaylanmamadan korumanın bir yoludur. Ya hep ya hiç algısı: Mükemmeliyetçiler yaptıkları mükemmel olmadığında hiçbir değeri olmadığına inanırlar. En ufak bir hatanın her şeyi mahvedeceğini düşünür, 100 yerine 99 almayı başarısızlık sayarlar. -meli / -malı’lara çok önem verme: Mükemmeliyetçilerin hayatı, onu nasıl sürdürmeleri gerektiğine dair katı kuralları olan, sonsuz bir –meli/-malı listesine göre yapılanmıştır. Kıyaslama: Mükemmeliyetçiler kendileri dışındaki insanların hep daha başarılı olduklarına ve başarıya en az çaba, hata, stres ve maksimum kendine güvenle ulaştıklarına inanırlar.
Mükemmeliyetçi kişiler, diğer insanların ne düşündüğü ve onlardan gelecek düşünceler çok büyük önem taşır. Olumsuz yorumların gelmesinden korku ve endişe duyarlar ve bu aşırı hassas ve savunmacı tutum izlemelerini sağlayabilir. Karşısındaki kişilere kızgınlık duymaları ve eleştirel olmaları ilişkilerinde zorluk yaşamalarına sebep olur.
Kendinizi veya yakınınızdaki kişileri bu eğilimde görüyorsanız çok yoğunlaşıp, işlevselliği bozmadan yardım almak fayda sağlayabilir.
Öneriler;
· İlk adım, mükemmeliyetçiliğin istenmeyen, yapabileceklerinizin fazlasını değil azını
yapmanıza neden olan bir özellik olduğunu fark etmek
· Mükemmeliyetçiliği besleyen kişi, düşünce ve davranışları listelemek.
· Ne istiyorum? Neye ihtiyacım var ? gibi sorularla gerçek ihtiyaç ve potansiyeli açığa çıkarmak.
· Potansiyele uygun hedefler ve buna uygun çaba ortaya koymak.
· Beklenen başarı düzeyini 100 yerine, 60 olarak hedef koymak.
· Sonuç odaklı olmadan, o hedefe yönelik geçen süreçteki deneyimlerin öğreticiliğine kulak vermek.
· Yapılan ve yapılması düşünülen işlerden keyif almayı öncelik haline getirmek.
· Altta yatan korkuları aynı bir soğan gibi, en alt kısmına kadar soymak. Sorular sorun; olmasından korktuğum ne? Öyle olursa ne olur? Diye devam ettirin. Zinciri sonuna kadar takip edin.
· Olumlu deneyimler listesi yapmak. Ve zihin olumsuzda kalma eğiliminde olduğunda hatırlatıcı olarak kullanmak.
· Elinizden geleni yapın ve devamını sürece bırakın…
Yaşamın keyfini alma niyetinizi bu düşünce sisteminin bozabileceğini fark ettiğiniz, güzel günler dileklerimle.
Uzm. Psk. Merve Otçeken
