Ergenlik dönemi genelde 11 -12 yaşları arasında başlayan 21–22 yaşlarına kadar devam eden bir süreçtir. Ancak bu dönemin başlangıç yaşı ve etkisi her bireyde farklıdır. Bazıları için erken başlayan, bazıları için geç başlayan, bazıları için çok stresli ve hızlı değişimlerin yaşandığı bir dönem olmasına rağmen bazılarında ise yavaş gelişim ve değişimler olur. Önemli olan bu değişimlere uyum sağlamak, kendini ve bedenini olduğu gibi kabul etmektir. Bu dönemde bazı değişiklikler dıştan görülebilen değişimler iken; örneğin, yüzde ve cinsel organlarda kıllanma, kızlarda göğüslerin büyümesi, yüzdeki değişimler gibi. Ancak bazı değişiklikler ise dışarıdan görülemeyen değişikliklerdir ki bunlara örnek olarak da duygular ve davranışlardaki değişiklikler, bağımsızlaşma arzusundan bahsedilebilir.
Ergenlik dönemini kendi içinde kabaca üç farklı evreye ayırabiliriz.
1-Buluğ (erinlik-püberte): Kızlarda ortalama 11-13 yaşlarında, erkeklerde 13-15 yaşlarında.(Hızlı fiziksel değişimlerin olduğu dönemdir.)
Bu dönemde kızlarda adet kanaması, göğüslerin büyümesi, cinsel organlarda ve yüzde kıllanma oluşur. Erkeklerde ise ses değişiklikleri, yüzde ve cinsel organlarda kıllanma, ereksiyonun başlaması, ilk menin gelmesi vb değişiklikler olur. Her iki cinsin fiziksel gelişmesi en yüksek hızındadır, boyları sürekli olarak uzamaktadır. Bu fizikse değişimler nedeniyle de çocuk kendini gergin ve mutsuz hissedebilir çünkü kendini diğer çocuklar ile karşılaştırır. Bu fiziksel değişimlerin yarattığı stres nedeniyle çocuğun gergin olması doğaldır bu nedenle ona karşı anlayışlı olmak gerekir. Ebeveynler kendi gençlik yıllarını düşünerek nasıl hassas ve kırılgan olduklarını düşünerek, o dönemdeki en ufak bir aknenin ne kadar sinir bozucu olduğunu akıllarından çıkarmamalıdır.
2-Orta Dönem: Ortalama 13–15 yaşlarından 17 yaş civarına kadar devam eder. Gelişme ve değişme çok hızlı olmasa da devam eder. Kişinin kendi bedenindeki değişikliklere uyumu artmış ve dolayısıyla cinsiyet rollerinden kaynak alan gerilimleri azalmaya başlamıştır. Bu süreçte artik anne - babadan bağımsız olma çabaları görülmektedir. Ergen yeni kimliği ile toplumdaki yerini aramaya başlamış, arkadaş gruplarının önemi artmıştır.
3-Son Dönem: Ortalama 18 ‘den 20’li yaşların başlarına kadar olan dönemdir. Değişiklikler azalmaya başlar, yavaş yavaş vücut hatları oturmaya, ses son halini almaya başlar. İlişkilerde çatışmaların azaldığı, karar vermede zorlukların azaldığı ve kişisel olgunluğun arttığı bir dönemdir. Bağımsızlık, kendi kararlarını verme, seçim yapma konusunda çelişkileri azalır. Karşılaşılan sorunlarla başa çıkmada daha gerçekçi ve amaca yönelik çözümler üretebilir., Cinsel çatışmalar azalmıştır.
Aşağıda bu dönemde oluşan değişikliklerden bahsedilecektir.
Fiziksel Değişiklikler: Bedende, yüzde ortaya çıkan değişiklikler, sesin kalınlaşması veya incelmesi, yüzde sivilcelerin çıkması, vücutta ve cinsel organlarda kıllanma, kilo artışı vb.
Psikolojik Değişiklikler: Bu dönemde pek çok psikolojik değişiklik olmaktadır. Bunlar; anne ve babaya karşı ilgisizlik, kararsızlık, asabiyet, hüzün, duygularda dalgalanmaların olması, inatçılık, benmerkezcilik, özgür olma isteği, derslere karşı ilgisizlik vb durumlar görülebilir.
Heyecanlar, Emosyonlar ile İlgili Değişiklikler: Stres, kendini kontrol edememek, öfke patlamaları, kaygı, kaygının kontrol edilemez hale gelmesi sonucunda oluşan panik atak, aşırı mutsuzluk, umutsuzluk, kendine güvensizlik sonucu oluşabilen depresyon.
Seksüel, Cinsel Değişiklikler: Bu dönemde cinselliğe duyulan ilginin artması, hormonları etkisi ve karşı cinse duyulan ilginin artması ile cinsel ilişkiye girme olasılığı da artmaktadır. Duygusal olgunluğa erişmeden erken yaşta yaşanılan cinsel ilişki de gençlerin pek çok sıkıntı yaşamasına neden olabilir. Erken yaşanılan bu deneyimler beraberinde erken hamilelik, kürtaj, eşcinsellik vb durumlara özenme ve diğer sağlık problemlerini beraberinde getirebilmektedir. Araştırmalar ailesi ile iyi iletişimi olan, ailesine yakın olan kızların daha az erken hamilelik yaşadığını, gençlerin de sapkın yollara daha az yöneldiklerini göstermiştir
Bu dönemin gerektirdiği normal değişikliklerin yanı sıra ergen bireyde uzun zamandır devam eden davranış sorunları, kişiliğini tehdit eden değişimler olabilir. Bunları saptamak için aşağıdaki belirtiler üzerinde durmak yararlı olacaktır.
*Aşırı kilo artışı veya kilo verme, yeme bozuklukları
*Uyku problemleri
*Kişiliğinde sürekli devam eden ve onu kökten etkileyen değişiklikler
*Arkadaş değişiklikleri, tarzı olmayan kişilere yakınlık duyma
*Okul devamsızlığı, okulla ilgili olarak devam eden sorunlar.
*Düşük notlar alınması
*İntihar hakkında konuşmak veya intihar ile ilgili şakalar yapmak
*Sigara, alkol, uyuşturucu kullandığını gösteren belirtiler, yoksunluk krizleri, aşırı asabiyet vb.
*Kanunlara ve kurallara uyumda zorluk gibi durumlar söz konusu olduğunda uzman yardımına başvurulmalıdır.
