Çocuğunuza neden sınır koymalısınız?
Anne babalar çocuklarına Hayır derken en çok şu endişeleri yaşarlar; “çocuğum bana güvenmezse, çocuğumla olan ilişkim zarar görürse, çocuğumun psikolojisi bozulursa, çocuğum artık beni sevmezse… Özellikle çalışan anne babaların çocuklarına sınır koyması daha da zor bir hal alabilir. Çünkü çocuğunuzla geçirebileceğiniz zaman kısıtlı olduğu için bu kısa süreyi sınır koyarak geçirirseniz çocuğunuzu mutsuz etmekten korkarsınız. Ancak sınır koyma konusunda duyulan bu endişeler doğru değildir. Çocuklara sınır koymak kaygı verici bir durum değil, aksine asıl "sınır koymamak" endişe vericidir. Çünkü çocuklar için çevresindeki yetişkinler tarafından “sınırların belirlenmesi” psikolojik ve gelişimsel bir ihtiyaçtır. Çocuğunuza sınır koymayarak bu ihtiyaçlarını karşılamamış olursunuz.
Sınır koymanın faydaları nelerdir?
Sınırlar çocuğa güvende olduğunu hissettir!
Kurallar, sınırlar bizim hayatımızı kolaylaştırdığı gibi çocuklarında hayatını kolaylaştırır. Sınırlar olmazsa çocuklar kendilerini bir karmaşanın içinde kaybolmuş gibi hissederler.
Sınırlar çocuğun sosyal becerilerini ve uyumunu artırır!
Sınırlar konularak büyümüş çocuklar sosyal hayattaki kurallara uyum sağlamakta zorlanmaz. Çünkü toplumda hangi davranışının kabul gördüğünü, hangi davranışının kabul görmediğini anne babaların koydukları sınırlarla deneyimleyerek öğrenmişlerdir.
Sınırlar çocuğun sorumluluk duygusunu geliştirir!
Çocuklar, sınır konulduğunda anne babanın sunduğu alternatifler hakkında karar vermek zorunda kalır. Anne babanın sunduğu alternatiflerden birini seçer ve o seçtiği seçeneğin sonucunu kabul ederler. Bu deneyim çocukta sorumluluk duygusunu geliştirir.
Sınırlar aile ilişkilerini iyileştirir!
Sınırları olan bir aile de herkes kendi görev ve sorumluluklarını bilir. Kuralların ve sınırların olmadığı ailelerde karmaşa kaçınılmazdır. Ailede en çok tartışmalar çocuklara sınır konulamadığı için çıkar. Bu tartışmaların sık yaşanması çiftlerin ve tüm ailenin huzurunu kaçırır.
SINIRLAR: HANGİ YAŞTAN İTİBAREN?
Biçimi daha yalın olsa da bebeklikten itibaren sınır koyma başlamalıdır. Küçük çocuklarda sadece konuşmak değil, davranmak da çok önemlidir. Bir yaş çocuğuna, elektrik prizine neden bir şey sokmaması gerektiğini anlatmak pek işe yaramayabilir. Çocuk bunu anlayabilmek için, elini çekip, gözlerine bakıp uygun ses tonuyla "hayır" diyecek, üstelik bunu her elektrik prizine yaklaştığında yapacak birine ihtiyaç duyar. Çocuklara üç yaşlarındayken sınırların konulması, oluşturulması büyük önem taşır. Bu yaşlarda sınırların belirlenmesi hem çok kolay, hem çok zordur. Kolaydır; çünkü bu yaşta anne babalar çocuklarına kayıtsız şartsız güvenirler. Zordur; çünkü ebeveynlerin sınırları belirlerken, çocuğun birtakım deneyimleri yaşamasını engellemeden veya aşırı tepki göstermeden veya sınırları çok dar tutmadan bunu yapabilmeleri gerekmektedir.
Anne-babaların sınırları belirleme ve kuralları oluşturma süreci içerisinde devamlı olarak cevaplandırması gereken sorular bulunmaktadır: Ne kadar özgürlük, güç ve kontrol gerekli? Ne kadarı çok fazla? Ne kadarı çok az? Ne kadarı da tam kararında?
Çok Kısıtlayıcı Sınırlar
•Öğrenme ve sorumluluk kazanmayı engeller.
•İsyanı körükler
Çok Geniş Sınırlar
•Öğrenme ve sorumluluk kazanmayı engeller
•Aşırı denemeyi körükler
Tutarsız Sınırlar
•Öğrenme ve sorumluluk kazanmayı engeller
•Deneme ve isyanı körükler
Dengeli Sınırlar
•Öğrenmeyi ve sorumluluk kazanmayı arttırır
•İşbirliği yüreklendirir
Sınırlar ve kurallar oluşturulurken nelere dikkat edilmelidir?
- Sınırlar ve kuralların yaş ve gelişim dönemine uygun olması
- Sınırların çocuklar büyüdükçe yeniden ayarlanması
- Uygulama sırasında net ve kararlı olunması
- Sınırlar ve kurallar yerleştirilirken tutarlı olunması (her seferinde aynı sınır ve kuralın uygulanması)
- Sınırlar ve kurallar oluşturulurken anne-babalar arasında bulunan fikir ayrılıklarının çocuklar önünde yaşanmaması ve anne babalar arasında çözümlenmesi
- Anne babaların birbirlerinden haberdar olması ve iyi bir iletişim içerisinde olması
- Anne babaların sözler ve davranışlarının birbiri ile tutarlı olması (Ebeveyn tutarlı olduğunda çocuklar sınırları daha kolay kabul ederler. Bir kez ""evet"" olan başka bir kez ""hayır"" olmuşsa, durum her iki taraf için de güçleşir).
- Geniş aile bireylerinin konulan sınır ve kuralları sabote etmemesi için gerekli önlemlerin alınması
Eğer bir evde mücadeleden çocuk galip çıkıyorsa kendini güçlü ve kontrol sahibi hisseder. Ama güvende hisseder mi?
Çocukların sizin güç ve kontrol sahibi olduğunuzu görmeye ihtiyacı vardır. Toplumsal yaşantıda uyumlu olabilmek, kişisel iç huzur ve dengeyi sağlayabilmek için hangi yaşta olursa olsun, herkesin belirli sınırlara gereksinimi vardır. Sınırlar, kişisel bütünlüğü koruyabilmek, başkalarıyla iletişimde açık ve net olabilmek için de gereklidir. Sınırlar, bir anlamda kişinin kendisini hangi alanlarda ve nereye kadar geliştirebileceğinin bir ölçüsüdür. Çocuklar kendilerine sınır koyamazlar. Çocuğun sınırlarını çizerek güvende olma ihtiyacını anne baba olarak siz karşılamalısınız.
Uzm. Klinik Psikolog Alev AKAL
