Çocuklarda alt ıslatma konusu annelerin en çok merak ettiği konuların başında geliyor. Konuyla ilgili merak edilenleri Uzman Psikolog Çağla Tuğba Dortluoğlu’na sorduk…
Alt ıslatma ne zaman bir sorun olarak anlaşılmalıdır?
Normal gelişimleri sırasında çocuklar, genellikle 2-3 yaşları arasında mesane kontrolünü kazanmaya başlarlar. Gece kontrolü ise genellikle üçüncü ya da dördüncü yıllar arasında tamamlanmaktadır. Enürezis Nokturna (EN) 5 yaşından büyük çocukların, uyku sırasında, tekrarlayıcı nitelikte, istemsiz idrar kaçırması, bu davranışın üç ay süre ile en az haftada iki kez ortaya çıkması, okul ya da sosyal yaşantı ile ilgili bir sıkıntı nedeni olması ve durumun tıbbi bir hastalığa bağlı olmaması olarak tanımlanır. Nokturnal enürezis daha çok erkek çocuklarda, diurnal enürezis ise kız çocuklarda sık görülmektedir. Gün içinde giysilerini ıslatanların yaklaşık 1/3’ü sıkışma yaşarlar.
Bu çocuklar, tuvalete koşarken veya pantolonunu indirirken idrarlarını kaçırırlar. Genellikle kızlarda olup aşırı mesane spazmı öyküsü veya oyuna dalma söz konusudur. Sorunun başlangıç biçimi ve seyrine göre primer (birincil) ve sekonder (ikincil) olarak iki gruba ayrılır. En az bir yıllık idrar tutma periyodunun olmadığı durumlarda enürezis primer olarak adlandırılır. Primer enürezis için, en az 3 veya 6 aylık kuruluk periyodunun olmadığı durumları koşul kabul edenler de vardır. Tüm enüretiklerin %80-90’ınını oluşturan bu grupta daha çok genetik yatkınlık, biyolojik ve gelişimsel etmenler sorumlu tutulmuştur. Sekonder enürezis ise en az 1 yıl süren kuru bir periyoddan sonra tekrarlamanın olmasıdır. İkincil EN en sık 5-8 yaşlar arasında görülür ve bu grupta daha çok psikolojik etmenlerin sorunu başlattığı ileri sürülmektedir.
Genelde hangi yaşlarda ortaya çıkar ve fiziksel mi yoksa psikolojik bir durum olarak mı değerlendirmek gerekir?
5 yaşından önce de başlayabilir 5 yaşından sonra da görülebilir. Pek çok etken ile birlikte değerlendirmekte fayda var. Gelişimsel sorunlar, hormonal sorun, tuvalet eğitiminde yapılan yanlışlar ve çocuğu zorlayıcı yaşam olayları alt ıslatmada etkilidir.
Aile düzenindeki önemli değişiklikler ve kayıplar gibi zorlu yaşam olayları, özellikle sekonder EN’da nedensel açıdan önem taşırlar. Ailede ölümler, ayrılıklar, boşanma, geçimsizlikler, hastalıklar ya da okulda başarısızlıklar gibi yaşam olaylarının yaratacağı anksiyete enürezis ile ifade edilebilir. Kardeş doğumu ile başlayan ikincil enürezis bir regresyon belirtisi olabilmekte, bazen enürezis kardeşe duyulan saldırgan duyguların ifadesi olabilmektedir.
Eşlik eden psikiyatrik sorunlar
Birçok enüretik çocukta psikiyatrik bozukluk olmamakla birlikte, bu çocuklarda psikiyatrik bozukluğun olasılığının diğer çocuklardan daha fazla olduğu belirtilmektedir.
EN tanısı alan çocukların benlik saygılarının kontrol grubuna göre daha düşük olduğunu, sorun düzelince benlik saygısının normale döndüğünü gösteren çok sayıda çalışma vardır.
Ailede yaşanan bazı sorunlar, çocuğun alt ıslatmasına neden olabilir mi?
Aile içindeki tartışmalar, çocuğa karşı istismar, şiddet, ailenin çocuğun yapmış olduğu yanlışları cezalandırma yöntemleri, taşınma, kardeşin dünyaya gelişi, okul başarısızlığına karşı ailenin olumsuz tutum sergilemesi gibi pek çok etken alt ıslatmaya neden olabilir.
Çocuktaki başka psikolojik sorunlar alt ıslatmaya neden olabilir mi?
Çocukta özgüvenin düşük olması, benlik saygısının düşük olması zemininde gelişen psikiyatrik sorunlar, psikososyal etkenler alt ıslatmaya neden olabilir. Çocuklarda alt ıslatma, birçok hastalığın habercisi olabiliyor. Diyabet ya da tiroid bozukluğu gibi bedensel hastalıklar, dikkat eksikliği, depresyon gibi ruhsal hastalıklar çocukların geceleri altlarını ıslatmalarında başlıca sebepler arasında…
Ailenin böyle bir durumda çocuğuna karşı nasıl bir tutum izlemesi, nasıl davranması gerekir?
Ailenin böyle bir durumda çocuğu suçlamaması, cezalandırmaması gerekmektedir. Abartılı tepkiler çocuğun kendini suçlu hissetmesine neden olacağı için tedaviyi de olumsuz yönde etkileyecektir. Ailenin temel görevinin çocuğun benlik saygısı zedelenmeden bu sorunu atlatmasını sağlamak olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle altını ıslatan çocukların en geç 6 yaşında konuyla ilgilenen bir üroloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi ve gerekli incelemeler yapıldıktan sonra bir tedavi planı yapılması gereklidir.
Ne zaman bir uzmandan yardım almak gerekir?
5 – 6 yaşından sonra çocukların yataklarını ıslatmaları normal değildir. Bu nedenle oluşabilecek sosyal ve psikolojik bozukluklar sebebiyle tedavisi zorunlu bir sorundur. 5 yaşından büyük çocukların, uyku sırasında, tekrarlayıcı nitelikte, istemsiz idrar kaçırması, bu davranışın üç ay süre ile en az haftada iki kez ortaya çıkması, okul ya da sosyal yaşantı ile ilgili bir sıkıntı nedeni olması ve durumun tıbbi bir hastalığa bağlı olmaması söz konusu ise bir uzmandan destek almak gerekmektedir.
Tedavi nasıl yapılır?
Enurezis nokturna tanısını koyup, daha ciddi işeme bozukluklarından ayırdetmek için, konunun uzmanı bir ürolog tarafından değerlendirilmelidir. Altını ıslatma yakınması ile hekime getirilen çocuklar daha önce söz edilen organik faktörlerin varlığı bakımından incelenmelidir. Beş-altı yaşından önce tedaviye başlamak nadiren gereklidir. Bu yaşlardan küçük enüretik çocuğu olan ebeveynlere problemlerine çözüm bulmak için danışmanlık yapılır. Fakat 6 yaşından büyük olanlar daha aktif yardıma ihtiyaç duyarlar.
Tedavi yönteminin seçimi nedensel etkenlere, çocuğun yaşına, sorunun sıklığına, sonuçlarına ve tedavinin aciliyetine göre yapılır. EN tedavisinde çeşitli tekniklerden birkaçının birlikte kullanılması önerilir. Bu teknikler şunlardır: “Kayıt tutma ve ödüllendirme”, “Sıvı kısıtlanması ve gece uyandırma”, “Mesane eğitim egzersizleri”,“İlaç tedavisi” vb…
Ayrıntılı bir hastalık öyküsü alınıp sorgulama yapılması
İşeme-dışkılama çizelgesi tutulması
Genişletilmiş fiziksel muayene
Üroloji doktorunun muayenesi sonrası fizyolojik etkenler söz konusu değil psikolojik etkenlerin varlığı düşünülmekte ise; bir çocuk psikiyatrisi uzmanından destek almakta fayda var. Bu noktada eğer hormonal bir durumdan şüphe ediliyorsa ilaç tedavisi, hormonal durum dışında çocuğun hayatındaki zorlayıcı etkenlerin varlığı düşünülüyorsa çizelgeler yardımı ve oyun terapisi ile problemin çözümü sağlanabilir.
Bu süreci yaşayan pek çok çocuk utanmakta ve olumsuz etkilenmektedir. Sizlerin vesilesi ile ailelerden ricam; çocukları suçlayıcı konuşmaktan kaçınmaları. Bunun geçici bir süreç olduğu ve birlikte üstesinden gelebilecekleri üzerine çocuğu destekleyici bir konuşma yaparak rahatlaması sağlanabilir.
Kaynak: http://www.anneysen.com/3-6-yas/saglik/alt-islatma-ve-merak-edilenler-628.aspx
